Warta mula bukane saking basa Sansekerta inggih menika:
-Vrit ingkang ateges “ana” utawa “dumadi”
-Vritta ingkang ateges “kedaden” utawa “kang uwis kedaden”
-Vritta ingkang ateges “berita utawa warta” (Bhs Indonesia)
Wondene pawartos lisan menika kedah
ngangge wicara saha wirama ingkang trep. Wicaranipun menika kedah cetha,
wiramanipun kedah leres saingga ingkang mirengaken menika saged mangertosi
menapa ingkang dipunandharaken.
Pawartos ingkang awujud seratan saha
lisan menika kedah ngewrat 5W+1H (what, where, when, who, why, how).
1.
Sinten/
sapa (who): tiyang ingkang dados paraga wonten ing pawartos ingkang dipunandharaken.
2.
Menapa/
apa (what): kedadeyan/ kedadosan menapa ingkang lumampah wonten ing salebetipun
pawartos
3.
Wekdalipun
kapan (when): wekdalipun lelampahan menika kadadosan
4.
Wonten
pundi/ ing ngendi (where): wonten pundi papan lelampahan menika kadadosan
5.
Kenging
menapa/ ngapa (why): menapa bab-bab ingkang ndadosaken lelampahan menika
(sebab).
6.
Kados
pundi/ piye (how): kados menapa urut-urutanipun lelampahan menika kadadosan.
A. Teknik Maos Pawartos
Maos pawartos kalebet
jinis maos (membaca nyaring)
Pamaos pawartos kedah migatosaken lafal, intonasi, kedaling lathi, tatapan paningal, lan unggah-ungguh ingkang leres.
Pamaos pawartos kedah migatosaken lafal, intonasi, kedaling lathi, tatapan paningal, lan unggah-ungguh ingkang leres.
a.
Lafal
(wicara)
Lafal inggih menika caranipun tiyang
ngedalaken suwanten basa.
Saderengipun ngedalaken tembung-tembung asing, pamaos pawartos kedah mbikak kamus kangge mangertosi caranipun ngedalaken suwanten saha mangertos bab maknanipun. Maos kanthi intonasi ingkang trep sarta lafal ingkang jelas. Anggenipun maos kanthi teteh/fasih, titi,teliti saben tembung, frase, klausa, saha jeda. Menawi munggel ukara kanthi trep boten badhe nyebabaken lepat tafsir.
Saderengipun ngedalaken tembung-tembung asing, pamaos pawartos kedah mbikak kamus kangge mangertosi caranipun ngedalaken suwanten saha mangertos bab maknanipun. Maos kanthi intonasi ingkang trep sarta lafal ingkang jelas. Anggenipun maos kanthi teteh/fasih, titi,teliti saben tembung, frase, klausa, saha jeda. Menawi munggel ukara kanthi trep boten badhe nyebabaken lepat tafsir.
b.
Intonasi(wirama)
Intonasi inggih menika andhap inggilipun lagu
ukara ingkang nyebabaken beda makna.
c.
Kedal
kanthi teteh(wicara)
Sesambetan kaliyan volume swanten saha
rindhik cepetipun (wicara). Maos teks pawartos kedah migunakaken suwanten
gandem lan cetha.
d.
Tatapan
mata/ ekspresi (wiraga)
Saged ngraketaken komunikasi kaliyan pamirsa.
Kedah konsentrasi nanging luwes. Menawi kasorot kamera kedah fokus mriksani kamera.
e.
Solah
Bawa (wiraga)
Kedah sopan santun saha sikep merbawani.
Menawi maos kanthi lenggah utawi jumeneng kedah tegak saha mriksani lurus ing
ngajeng.
f.
Artikulasi(wicara)
Artikulasi mliginipun
a,i,u,e,o,c,k,r,s,t,th,d,dh kedah jelas saha
kanthi paugeran EYD.
g. Volume (wirama)
Maos kanthi
sora utawi rindhik gumantung wiyar ruwangan saha microfon.
h.
Tekanan
Tembung (wirama)
Menawi maosaken pawartos ingkang wonten
tembung basa asing (Belanda,Inggris,Arab lan sapanunggilipun) kedah
nyetitekaken bab tekanan maosipun.
i.
Tempo(wirama)
Maos kanthi cepet utawi alon dipuntrepaken
kaliyan teks-ipun.
B. Ingkang kalebet
ciri-ciri ingkang kedah dipungatosaken nalika maosaken teks pawartos Basa Jawi ing televisi inggih menika:
a. Intonasi
caraning ngendika kadosta inggil andhaping suwanten.
b. Dinamikaning
pangandikan
c. Ngetrepaken
busana lan rias
d. Mangertosi
isinipun teks
pawartos
e. Artikulasi
kapireng cetha
f. Pelafalan
A,I,U,E,O,T,TH,D,DH,C,J,R
g. Jeda
utawi punggelaning ukara
h. Tempo
utawi cepet alon swanten
i. Swanten
kapireng leng
j. Boten ngginakaken dhialek
ingkang boten trep
k. Eye contact paningal kedah
ketingal gesang
l. Pasuryan
boten rongeh ananging ketingal merbawani
m. Solah
bawa saha tindak-tanduk ingkang trapsila
n. Gadhah
mental,kapitadosan dhiri pribadi ingkang tatag,tegen boten wigah-wigih.
C. Tuladha
Teks Pawartos
(Salam Pambuka)
Assalamualaikum Wr.Wb
Sugeng enjing
(Pambuka)
Para Pamirsa pepanggihan malih
wonten ing pawartos basa Jawi
Kawaosaken dening dening Roro Sunyi
Keris
(Isi Pawartos)
Keris,duwung utawi curiga saged ampuh boten namung amargi
dipundamel saking unsuripun wesi waja,nikel kadangkala dipuncampur unsuripun
sela meteorid ingkang dhawah saking angkasa, nanging ugi cara damelipun
dipunkantheni, lampah tirakat dening Empu ingkang damel
keris kanthi panyuwunan tartamtu dhumateng Gusti Ingkang Maha Kuwaos. Saingga keris gadhah kekiyatan magic ingkang saged
ngedalaken pangaribawa supados mengsah ajrih lajeng nungkul. Keris ingkang dipunagem minangka rerenggan jangkepipun
ageman temanten kakung khas Jawa. Keris kalawau rinengga kanthi sekar sinebat “Kolong
Keris” gadhah makna supados tiyang sampun ngantos gadhah watek brangasan,sesongaran,sewenang-wenang,kumalungkung
utawi adigang, adigung, adiguna.
Para Pamirsa,sutresna budaya.
(Isi Pawartos)
Wonten cariyos nalika Harya Penangsang kanthi ngasta
keris nama keris Kyai Setan Kober mengsah Danang Sutawijaya kanthi Tombak Kyai
Plered. Padharan Harya Penangsang kenging Tombak Kyai
Plered saingga ususipun mbrodhol medal saking
padharanipun. Lajeng Harya Penangsang ngalungaken ususipun
ing pendhok kerisipun, nanging
ketiwasan amargi boten saged ngendhaleni raos muntab, kepengin males tumindakipun Sutawijaya, saingga Harya Penangsang kesupen ndudut
kerisipun kesupen menawi kalawau sampun dipunkalungi usus. Harya Penangsang gugur dening pusakanipun piyambak,amargi
ususipun pedhot kepronggol kerisipun.Cariyos punika andadosaken pepiling bilih
tiyang punika kedah sareh,eling,waspada, boten grusa-grusu.
(Panutup)
Para Pamirsa,
Sinartan purnaning waosan teks pawartos basa Jawi mugia
tetep manunggal wonten ing Radio Teladan FM.10 kanthi sesarengan mirengaken
acara salajengipun inggih menika ”Giyaran Kethoprak Mataram.”Sugeng
midhangetaken sarta nuwun
(Salam Panutup)
Sugeng
Enjing
Wassalamualaikum
Wr.Wb.
D. Tuladha
Analisis Pawartos
Krupuk Abang
Putih
Ing
taun 70-an, krupuk pohung, ingkang namanipun krupuk abang putih,
mujudaken nyamikan ingkang mirunggan. Sinaosa bahan bakunipun glepung tapioca
lan cara ngolahipun prasaja, ananging krupuk punika, sakelangkung miraos, boten
kawon kaliyan krupuk damelan pabrik. Ananging awit pangrembakaning jaman,
krupuk punika tansaya kadhesuk, satemah cacahing perajin kantun sekedhik.
Padhukuhan
Klisat Srihardono Pundong Bantul, wiwit jaman kamardikan kawentar minangka
teleng produksi krupuk abang putih. Warga ing desa kasebat, rikala
samanten racak makarya minangka perajin krupuk pohung punika. Nanging
samangke cacahing perajin krupuk abang putih, kantun sekedhik. Mratahipun
krupuk damelan pabrik njalari krupuk abang putih, kirang dipunpikajengi
masyarakat. Sabar, satunggaling perajin krupuk abang putih, mratelakaken, saben
dinten ngolah 50 ngantos 70 kg glepung tapioka, kangge damel krupuk, suda
kathah tinimbang 15 taun kapengker. Rikala semanten Sabar damel krupuk
ngantos sa-ton saben dinten, dipunbiyantu dening welasan tanaga karya. Samangke
Sabar damel krupuk nasionalis punika naming kaliyan semahipun. Regi krupuk
abang putih mentah Rp 18.000,00 saben kilo .Samangke panyadenipun saya winates,
naming dipunsade dhateng Imogiri iring kidul lan Kecamatan Panggang. Awit
saking punika, para perajin ngajab pemerintah cawe-cawe
milujengaken produksi krupuk mirunggan saking Pundong punika.
Mirunggan
: mligi (nyebal saka adate): tulen, ora kecampuran apa-apa.
Sinaosa:
senadyan (walaupun)
Prasaja: sederhana
Miraos: enak banget
Kawon : kalah
Damelan : gawean (buatan)
Pangrembakaning jaman (perkembangan jaman)
Kadhesuk (terdesak)
Satemah : wasanane (akhirnya)
Wiwit (sejak)
Kawentar (terkenal)
Dipunpikajengi : dipengini (diinginkan)
Mratah : wrata ana ing endi-endi (ada/ dapat dijumpai dimana-mana)
Rikala
semanten (waktu itu)
Racak
: kabeh meh padha (hampir semuanya)
Mratelakaken
: ngandharaken (menjelaskan)
Dinten:
dina
Semah:
garwa: bojo (suami/ istri)
Regi
: rega (harga)
Samangke
: mengkone (nantinya)
Panyadenipunà
saking tembung lingga “sade”: adolà panyadening : pangedoling (penjualan)
Ngajab (berharap)
Milujengaken : nyelamatke (menyelamatkan)
ANALISIS:
a.
Unsur
What
Ingkang dados pokok pikiran saking pawartos ing nginggil menika inggih menika:
Sinaosa bahan bakunipun
glepung tapioca lan cara ngolahipun prasaja, ananging krupuk punika,
sakelangkung miraos, boten kawon kaliyan krupuk damelan pabrik.
b.
Unsur
when, gegayutan (berhubungan) kaliyan perkawis kapan kedadosan/ wekdal.
-
Ing taun 70-an
a.
Unsur why, gegayutan kaliyan sebab
kedadosan.
Ingkang dados
sebab krupuk abang putih menika kirang dipunpikajengi
masyarakat menapa ugi sebabipun ingkang dados sebabipun pengrajin krupuk abang
putih menika dados sansaya sekedhik inggih menika: mratahipun krupuk damelan
pabrik.
b.
Unsur who, gegayutan kaliyan paraga ingkang wonten ing salebetipun pawartos.
Unsur who ingkang saged
dipunpanggihaken ing salebetipun teks pawartos ngingil menika inggih menika,
para pengrajin krupuk abang putih (salah satuggalipun ingkang namanipun Sabar)
menapa ugi pamarintah.
c.
Unsur where, gegayutan kaliyan papan wonten
ing pundi kekadosan ingkang kaandharaken. Unsur where ingkang saged
dipunmangertosi saking teks pawartos ing nginggil menika inggih menika ing
Padhukuhan Klisat Srihardono Pundong Bantul, Imogiri iring kidul saha Kecamatan
Panggang.
d.
Unsur
how, gegayutan kaliyan kados menapa urut-urutanipun lelampahan menika kadadosan
utawi solusi saking perkawis ingkang kaandharaken ing teks pawartos menika.
unsur how saking teks pawartos ing nginggil menika inggih menika “para perajin ngajab pemerintah
cawe-cawe milujengaken produksi krupuk mirunggan saking Pundong punika.”
SYARAT PAWARTA INGKANG SAE: 1. Publisitas
Laporan kang diwenehake /diwartakake duwe tujuan kanggo publik (umum). Kang prayogane basa kang digunakake kudu sing gampang dimangerteni dening wong liya
2. Aktual
Prastawa kang kepara/kasiyarake anyar saengga ora kadaluwarsa
3. ObyektifPrastawa kang diwartakake ora mbelani salah sawijine kepentingan wong/ golongan
4. Narik Kawigaten
Prastawa kang diwartakake prayogane bisa nengsemake utawa nggugah minate wong kang maca/ngrungokake
Comments
Post a Comment